Πανοραμική άποψη του Ολύμπου απο το Σαραντάπορο

   «…Το ιερό βουνό της Ελλάδας, πυργωμένο στο κέντρο της πατρίδας, στη σμίξη του Θεσσαλικού και του Μακεδονικού κάμπου, λογχίζει τον καταγάλανο ουρανό της, αιώνες τώρα. Από δω άνοιξε διάπλατα τις φτερούγες της η ελληνική Μυθολογία, για ν’ αγκαλιάσει κάθε τι ζωντανό ή άψυχο και να το πλάσει με το μύθο της και να το ντύσει με το φανταχτερό ρούχο της, για  να το περάσει στη σφαίρα της αθανασίας. Οι πανύψηλες κορυφές του, χιονοσκέπαστες, τυλιγμένες στα πέπλα της ομίχλης ή στα κρόσια των σύννεφων, που μόνο τα καλοκαίρια τις φιλούσε ηδονικά ο ήλιος, φιλοξένησαν τους θεούς των αρχαίων Ελλήνων και έγιναν πηγή της ελληνικής φιλοσοφίας, που ανάβλυζε αρετή, σοφία, ειρήνη, πολιτισμό. Δεν θα μπορούσε να ήταν αλλιώς μια και Όλυμπος σημαίνει «φως»…».

Ο Όλυμπος όπως φαίνεται από την Καλλιθέα

Ταυτότητα Ολύμπου

Οικισμοί που ορίζουν τα γεωγραφικά του όρια: Λιτόχωρο (300μ) - Δίον (30μ) - Βροντού (120μ) - Πέτρα ( 520μ) - Κοκκινοπλός (1160μ) - Πύθιο (720μ) - Καλύβια (600μ) - Ολυμπιάδα (550μ) - Κρυόβρυση (1040μ) - Συκαμινέα (920μ) - Καρυά (900μ)        [ ( ) = Υψόμετρο ]

Διάσχιση: Το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 από Λιτόχωρο εώς Κοκκινοπλό και το μονοπάτι 02 από Καρυά εώς Μύτικα.

Μερική άποψη του Ολύμπου απο την περιοχή της Πιερίας

Όλυμπος, ο "Παρθενώνας" της Ελληνικής φύσης

   Ήταν αυτή η προκλητική θέα του Ολύμπου κάθε φορά που τύχαινε να έχει μεγάλη διαύγεια. Άκουγες τότε τη φωνή του γερο-Ολύμπου να σε προσκαλεί και να σου λέει: Έλα, μια τέτοια μέρα νά ρθεις! Χειμώνα ή καλοκαίρι; Και χειμώνα και καλοκαίρι. Σε περιμένω! Η πρόκληση που είχε γίνει πρόσκληση για να καταλήξει θαυμασμός και ταπείνωση βγήκαν πάλι στην επιφάνεια, μόλις τέλειωνε το βιβλίο-ύμνος. Είχε πάρει απόφαση. Ευχή και ελπίδα Ο ΌΛΥΜΠΟΣ να παραμείνει ΌΛΥΜΠΟΣ !!!

Γεωγραφία - Μορφολογία

   Ο Όλυμπος το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας και το δεύτερο σε ύψος της Βαλκανικής χερσονήσου, είναι ένας σχετικά μικρός σε έκταση, συμπαγής (αδιάσπαστος) και σχεδόν κυκλικού σχήματος ορεινός όγκος, αρκετά βραχώδης, με οξείες κορυφές, εκτεταμένες ράχες κορυφογραμμές και μεγάλες απότομες πλαγιές που κατακερματίζονται από βαθιές χαράδρες.

   Ο Όλυμπος βρίσκεται στη ΒΑ πλευρά της Θεσσαλίας και στο ΝΔ άκρο της Κεντρικής Μακεδονίας, στα σύνορα των Νομών Λάρισας (επαρχία Ελασσόνας) και Πειραιάς. Ο Όλυμπος χωρίζεται σε δύο συγκροτήματα, τον Πάνω Όλυμπο (τον κυρίως Όλυμπο) και τον Κάτω Όλυμπο.

   Ο Πάνω Όλυμπος έχει όρια, ανατολικά το Θερμαϊκό κόλπο, βορεινά την πεδιάδα της Κατερίνης, δυτικά χωρίζεται από το βουνό Τίταρος με τη διάβαση της Πέτρας και δημιουργεί ένα εκτεταμένο οροπέδιο περίπου στα 600 μ., που τον χωρίζει από τα Καμβούνια και στα νότια ενώνεται με τον Κάτω Όλυμπο.

   Ο Κάτω Όλυμπος χωρίζεται από τον Πάνω Όλυμπο με το βαθύ και ορμητικό ρέμα της Ζηλιάνας, που ξεκινάει από το οροπέδιο της Καρυάς, στα 800 μ. περίπου και φθάνει ανατολικά ως τη θάλασσα. Οι ανατολικές πλαγιές του Κάτω Ολύμπου φθάνουν ως τη θάλασσα, οι νότιες ως την κοιλάδα των Τεμπών, που τον χωρίζει από τον Κίσσαβο και οι δυτικές σβήνουν στο Θεσσαλικό κάμπο της Ελασσόνας.

   Από τις κορυφές του Ολύμπου αυτές που παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τους ορειβάτες (αλλά και για τους γεωλόγους) είναι οι κεντρικές και ψηλότερες κορυφές του, δηλαδή ο Μύτικας (2.917 μ.), το Σκαλιό (2.911 μ.) και το Στεφάνι (2.909 μ.). Οι κορυφές αυτές υψώνονται σχεδόν κατακόρυφα, σ’ ένα τόξο 200ο περίπου σχηματίζοντας έτσι τα Μεγάλα Καζάνια, τη μεγαλύτερη βαραθρώδη χοανοειδή κοιλότητα του Ολύμπου, με άνοιγμα 1.000 μ. (Σκαλιό – Στεφάνι) και βάθος 600-700 μ.

   Ο Μύτικας ή Πάνθεον (2.917 μ.), η ψηλότερη κορυφή του, βρίσκεται σε απόσταση (ευθεία γραμμή) 78 χιλ. ΝΔ της Θεσσαλονίκης, 24 χιλ. ΝΔ της Κατερίνης, ενώ από την παραλία του Λιτόχωρου στο Θερμαϊκό κόλπο απέχει μόνο 18 χλμ.

   Από τα ρέματα του Ολύμπου μόνο ένα είναι σχεδόν διαρκούς ροής, ο Ενιππέας. Ο Μαυρόλογγος διασχίζεται από το ρέμα Ενιππέας, που σε μεγάλο τμήμα της χαράδρας κυλάει υπόγεια και ξαφνικά στην τοποθεσία «Πριόνια» στα 1.100 μ. περίπου, βγαίνει στο φως και κυλάει ορμητικά προς τη θάλασσα.

"Πριόνια"

Το κλίμα

   Το κλίμα ποικίλλει ανάλογα με την εποχή και το υψόμετρο. Στα χαμηλότερα μέρη είναι μεσογειακό, με ήπιους και βροχερούς χειμώνες και ζεστά, ξηρά και μεγάλης διάρκειας καλοκαίρια. Στη μέση ορεινή ζώνη το καλοκαίρι είναι δροσερό και ξηρό, η άνοιξη και το φθινόπωρο βροχερά και ο χειμώνας βαρύς, με άφθονες χιονοπτώσεις. Στην ανώτερη ζώνη προς τις κορυφές, το κλίμα μοιάζει μ’ αυτό της Β. Ευρώπης. Το καλοκαίρι είναι δροσερό, με αρκετές βροχοπτώσεις και μικρή διάρκεια. Ο χειμώνας βαρύς, παρατεταμένος και με άφθονα χιόνια. Την άνοιξη και το φθινόπωρο κάνει κρύο και βροχές.

   Για την περιοχή αυτή έχουν γίνει μετρήσεις στο Επιστημονικό Κέντρο Ολύμπου από το Εργαστήριο Μετεωρολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το Ε.Κ.Ο. ήταν ένας πλήρης Μετεωρολογικός και Ακτινομετρικός Σταθμός, που λειτούργησε για 18 περίπου χρόνια (μόνο τα καλοκαίρια) εγκατεστημένος σ’ ένα διώροφο οίκημα, που κατασκευάστηκε κατά τα έτη 1961-62, στην κορυφή Άγιος Αντώνιος (2817μ.).

   Θερμοκρασία: είναι τόσο πολλοί οι παράγοντες που επηρεάζουν και διαμορφώνουν τη θερμοκρασία στο κορυφαίο τμήμα του Ολύμπου, ώστε κάθε προσπάθεια γενίκευσης είναι επικίνδυνη. Η θερμοκρασία στο κάθε σημείο εξαρτάται από το εάν είναι  στον ήλιο ή στη σκιά, εάν είναι υπήνεμα ή το χτυπάει ο άνεμος και ακόμα εάν είναι μεσημέρι, απόγευμα ή ξημερώματα, ποια εποχή του χρόνου είναι κ.λ.π. Έχουν παρατηρηθεί διαφορές θερμοκρασίας 8-10 βαθμών Κελσίου την ίδια ώρα και σε απόσταση μόνο λίγο μέτρων. Οι θερμοκρασίες του χειμώνα δε θεωρούνται υπερβολικά χαμηλές, είναι όμως αισθητές γιατί είναι μεγάλης διάρκειας. Γενικά, πιο ζεστός μήνας είναι ο Αύγουστος και πιο ψυχρός ο Φεβρουάριος, η δε θερμοκρασία πέφτει περίπου μισό βαθμό ή και περισσότερο κάθε 100 μ. υψομετρική διαφορά.

   Βροχές: οι βροχές της θερινής περιόδου πέφτουν με μορφή καταιγίδας και συνήθως με χαλάζι τις πρώτες ώρες του μεσημεριού και κρατούν δύο με τρεις ώρες. Οι θερινές αυτές καταιγίδες συνοδεύονται πάντα από κεραυνούς, που επιβεβαιώνουν με την εμφάνισή τους το δίκαιο των ονομάτων που έδωσαν οι αρχαίοι Έλληνες στο Δία: Αργικεραύνιος, Νεφεληγερέτης, Βρονταίος κ.τ.λ.

   Χιόνια: Ο Όλυμπος είναι καλυμμένος από χιόνια περίπου 7 μήνες το χρόνο, συνήθως από Νοέμβριο μέχρι και Μάιο. Το ύψος του χιονιού ποικίλλει. Καλοκαιρινές χιονοπτώσεις γίνονται περίπου δύο, συνήθως βράδυ, είναι μικρής διάρκειας και το χιονόστρωμα που σχηματίζεται ποικίλλει και δεν κρατάει πάνω από μία μέρα. Τους καλοκαιρινούς μήνες υπάρχει αρκετό χιόνι, με τη μορφή παγετώνα, σε δύο χαράδρες κοντά στο καταφύγιο «Σπ. Αγαπητός» και στο βάθος των Μεγ. Καζανιών. Ίσως το χιόνι που βρίσκεται στα Μεγ. Καζάνια, στη ρίζα του Σκολιού, να είναι χιλιάδων ετών, γιατί στις σπάνιες περιπτώσεις που το ετήσιο χιόνι λιώνει, υπάρχει κάτω από το χώμα σκληρός πάγος αγνώστου πάχους.

   Άνεμοι: Ο άνεμος στον Όλυμπο είναι σχεδόν καθημερινό φαινόμενο και λίγες είναι οι περιπτώσεις απόλυτης νηνεμίας. Σχεδόν πάντα υπάρχει ένα ελαφρό αεράκι. Το καλοκαίρι έχουν σημειωθεί αρκετές φορές άνεμοι που ξεπερνούν τα όρια της θύελλας. Συχνά έχουν μετρηθεί ταχύτητες ανέμου που φθάνουν τα 110 χλμ. την ώρα.

Στεφάνι - Μύτικας - Σκολιό

Οροπέδιο " Μουσών"

Γεωλογία - Νερά

   Ο Όλυμπος είναι από τα νεότερα βουνά του κόσμου από γεωλογική άποψη, ανήκει στην γεωτεκτονική Πελαγονική ζώνη (που εκτείνεται από τα Σκόπια μέχρι τη Βορ. Εύβοια) και αποτελείται κύρια από ασβεστόλιθους σε διάφορους σχηματισμούς.

   Εξαιτίας της φύσης και της διάταξης των πετρωμάτων του κορυφαίου τμήματος του Ολύμπου (στρώματα δολομιτικού ασβεστόλιθου) δεν υπάρχουν πηγές πάνω από τα 2000μ. γιατί τα νερά (βροχές-χιόνια) διαπερνούν τα πορώδη αυτά πετρώματα χωρίς να συγκρατούνται. Στη ψηλή αυτή περιοχή νερό, για τους καλοκαιρινούς μήνες, βρίσκεται μόνο στα καταφύγια, σε ορισμένες βροχοδεξαμενές και σε δύο μικρές λούτσες (περιοδικές λιμνούλες).

   Η κύρια διάβρωση και αποσάθρωση των πετρωμάτων του Ολύμπου ολοκληρώθηκε όταν σχηματίστηκαν οι βαραθρώδεις κοιλότητες «Καζάνια» και τα άλλα μεγάλα βυθίσματα καθώς και οι πολύ απόκρημνες ψηλές κορυφές του με τη χαρακτηριστική μορφολογία τους.

   «…Όλυμπος! Το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας. Το βουνό των θεών. Ο ορεινός του όγκος δεν είναι απλά ένα βουνό. Η μυθολογία τοποθέτησε πάνω του τα παλάτια των θεών…»¨

Μυθολογία - Ιστορία

   Στην μυθολογία των αρχαίων Ελλήνων ο Όλυμπος κατέχει περίλαμπρη θέση. Στις κορυφές του έγινε η φοβερή Τιτανομαχία, που κατέληξε στη νίκη των δώδεκα θεών, με επικεφαλής τον Δία, εναντίον των Τιτάνων, που εκπροσωπούσαν τις άτακτες δυνάμεις της φύσης. Ο Όλυμπος έγινε βουνό ιερό, με την κατοικία των θεών, που οι αρχαίοι Έλληνες τοποθέτησαν στις ψηλές κορφές του. Με τον Όλυμπο σαν ορμητήριο, οι δώδεκα θεοί κυβερνούσαν τις τύχες των θνητών, που έπλαθαν από τις θεϊκές δραστηριότητες τους μύθους τους. Οι αρχαίοι ανέβαιναν ικέτες στον Όλυμπο και πρόσφεραν θυσίες στους θεούς στις κορφές Προφήτης Ηλίας (από την πλευρά της Μακεδονίας) και Άγιος Αντώνιος (από την πλευρά της Θεσσαλίας) και με δέος αντίκρυζαν το συγκρότημα των ψηλότερων κορφών, χωρίς να ανεβαίνουν σ’ αυτές. Στις κορυφές Καλόγερος, Φράγκου Αλώνι, κ.λ.π. στα βόρεια της Καρυάς αναφέρονται από παλιούς περιηγητές κεραμιδένιες πλάκες, που μάλλον αποτελούσαν δάπεδα ρωμαϊκών παρατηρητηρίων.

   Από την περιοχή του Ολύμπου δεν λείπουν και τα μνημεία της βυζαντινής εποχής, όπως η Μονή της Παναγίας στην Πέτρα, η Μονή Αγίου Διονυσίου στα Μαυρόλογγο, η Μονή Κανάλων στο ρέμα της Ζηλιάνας και η Μονή Αγίας Τριάδας στο Σπαρμό.

   Ο Όλυμπος και η περιοχή γύρω του έχουν μια αξιοθαύμαστη συνεχή ιστορική παρουσία από τα αρχαία κτίσματα.

   Κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας ο Όλυμπος έγινε το καταφύγιο των κυνηγημένων από τους Τούρκους Θεσσαλών και Μακεδόνων. Στην περιοχή του Ολύμπου γεννήθηκαν και έδρασαν μερικοί από τους πιο ξακουστούς πολέμιους των Τούρκων, όπως ο Νικοτσάρας, ο Θύμιος Βλαχάβας και ο Γεωργάκης Ολύμπιος.

   Αλλά και κατά τη γερμανική κατοχή ο Όλυμπος έγινε και πάλι το καταφύγιο όσων ήθελαν να ζουν ελεύθεροι και είναι γνωστό ότι οι αντάρτες του Ολύμπου κατάφεραν ισχυρά πλήγματα κατά των Γερμανών, ανατινάζοντας ολόκληρα τρένα, στα στενά των Τεμπών.

"Καζάνια"

"Κοπή Ξερολακκίου"

Η πανίδα

   Το οικοσύστημα του Ολύμπου έχει αναγνωριστεί παγκόσμια για τη μοναδικότητά του από την UNESCO, που από το 1981 το έχει εντάξει στο ειδικό πρόγραμμα για τη διατήρηση της φύσης.

   Για την πανίδα του Ολύμπου δεν υπάρχει γνωστή συστηματική μελέτη αλλά σε ειδικό κατάλογο, που κρατιέται στο καταφύγιο «Σπ. Αγαπητός» από τον Κώστα Ζολώτα, αναφέρονται από επιστήμονες και ερασιτέχνες 32 είδη θηλαστικών και 108 είδη πουλιών.

   Υπάρχει ένα μικρό κοπάδι από αγριόγιδα (Rupicapra rupicapra – balcanica) που με φροντίδες του Δασαρχείου επανεισήχθησαν στην περιοχή, συστηματικά και εγκληματικά κυνηγιούνται παρόλο που κάτι τέτοιο απαγορεύεται.

   Οι αρκούδες που αναφέρονται στο βίο του Αγίου Διονυσίου, τον ιδρυτή της ομώνυμης Μονής δίπλα στον Ενιππέα και τα ελάφια έχουν εκλείψει από καιρό. Υπάρχουν όμως ακόμα και σήμερα ζαρκάδια και αγριογούρουνα.

   Για τα πτηνά που απαντώνται στον Όλυμπο υπάρχουν μόνο οι σκόρπιες πληροφορίες που αναφέρονται στα έργα ξένων περιηγητών, ορισμένων συγγραφέων, καθώς και στα διάφορα άρθρα και βιβλία ορνιθολογικού περιεχομένου. Είναι σημαντική περιοχή για τα αρπακτικά.

   Για τα έντομα (πεταλούδες κ.τ.λ) ο αριθμός των ειδών θα πρέπει να είναι σημαντικός μια και τα περισσότερα φυτά της χώρας μας βασίζονται σ’ αυτά, κυρίως για τον πολλαπλασιασμό τους.

 Η βλάστηση

   Η βλάστηση του Ολύμπου αλλάζει ανάλογα με το υψόμετρο. Χωρίζεται, κατά κάποιο τρόπο, σε τρεις βασικές φυτικές ζώνες, χωρίς όμως να υπάρχουν σαφή όρια μεταξύ τους. Οι ζώνες αυτές είναι η ζώνη της μακκίας βλάστησης (250μ. μέχρι 650 μ.), η δασική ζώνη (650μ. μέχρι 2.400μ.) και η αλπική (2.400 μ. και πάνω).

   Η δασική ζώνη αποτελείται κυρίως από τη ζώνη της μαύρης πεύκης (Pinus nigra) που φτάνει ως τα 1500-1700 μ. Εκεί η μαύρη πεύκη παραχωρεί τα πρωτεία στα ρόμπολα, που σκαρφαλώνουν ως τα 2200-2300 μ. Το ρόμπολο είναι κι αυτό ένα είδος πεύκου, που με τις σκληρές βελόνες του και τα ευλύγιστα κλαδιά του είναι φτιαγμένο για ν’ αντέχει στα χιόνια των ψηλών βουνών.

   Μικρότερη έκταση καταλαμβάνουν τα δάση οξυάς (Fagus sylvatica) κυρίως σε χαράδρες μεταξύ 600μ. και 1800μ. Επίσης, τα διάφορα είδη δρυός σχηματίζουν μικρές συστάδες.

" Καλόγερος "

" Κεραμίδι "

Η χλωρίδα

   Στον Όλυμπο έχουν παρατηρηθεί 1.700 είδη φυτών, από τα οποία 55 φυτρώνουν πάνω από τα 2.800 μ. υψόμετρο, στις ξηρές και άγονες κορυφές της αλπικής ζώνης.

Ο Εθνικός Δρυμός του Ολύμπου

   Ένα μέρος του Ολύμπου έχει χαρακτηριστεί σαν Απόθεμα βιόσφαιρας, Εθνικός Δρυμός και Περιοχή Ειδικής Προστασίας με έκταση 4.000 εκτάρια ή 40.000 στρέμματα, που καλύπτουν το ανατολικό μέρος του βουνού και αποτελούν τον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού.

   Ο Εθνικός Δρυμός ιδρύθηκε το 1938, ύστερα από ενέργειες του Ελληνικού Ορειβατικού Συνδέσμου και είναι ο πρώτος και ιστορικότερους απ’ όλους τους Εθνικούς Δρυμούς της χώρας μας.   

   Η έκταση αυτή αντιστοιχεί περίπου στα 2/5 του ορεινού όγκου του Ολύμπου. Ο πυρήνας ορίζεται από τις μεγάλες κορυφές Μύτικας (2.917 μ.), Σκολιό (2.911 μ.), Σκάλα (2.866 μ.), Προφήτης Ηλίας (2.803 μ.), Αγ. Αντώνιος (2.817 μ.), Καλόγερος (2.701 μ.) και άλλες μικρότερες που σχηματίζουν όλες μαζί ένα πέταλο και περιβάλλουν την πυκνοδασωμένη χαράδρα του Μαυρόλογγου, το οροπέδιο των Μουσών (2650-2750 μ.) και την κοιλάδα του Ενιππέα.

   Μεγάλο τμήμα του Πάνω Ολύμπου και όλος ο Κάτω Όλυμπος είναι έξω από τα όρια του Εθνικού Δρυμού. Πιστεύουμε ότι, ανεξάρτητα από την οριοθέτηση του Δρυμού, ο Όλυμπος πρέπει να προστατευθεί. Υπεύθυνη Υπηρεσία για τον Εθνικό Δρυμό είναι η Διεύθυνση Δασών Πιερίας.

   Η UNESCO έχει αναγνωρίσει την εξέχουσα και ιδιαίτερη θέση που κατέχει ο Όλυμπος (σαν οικοσύστημα) στον κόσμο και με απόφασή της από 15.12.1981 έχει εντάξει τον Εθνικό Δρυμό του Ολύμπου (Mount Olympus National Park) στο “Programme on Man adi th Biosphere”. Το πρόγραμμα αυτό της UNESCO έχει σκοπό την προστασία και διατήρηση της φύσης στα μεγαλύτερα οικοσυστήματα του κόσμου, που αποτελούν τα παγκόσμια αποθέματα βιόσφαιρας (Biosphere Reserves).